Automatic Identification System (AIS) bij ons aan boord
AIS en Radar in de praktijk, hier terwijl we in het donker op de Sambre varen, in de afvaart. De ‘AIS kaart’ (linker scherm, eigenlijk een ECDIS kaartsysteem) staat ingesteld in de nachtstand. Ook zijn beide beelden niet op dezelfde schaal ingesteld omdat ik van het ene systeem wat andere informatie wil zien dan op het andere. Het radarscherm geeft wat meer detail, een kleiner bereik dus.
Wanneer wij varen willen we vaak even wat vragen aan een ander schip bij ons in de buurt, of wat afspreken, bijvoorbeeld dat wij wel achter hen langs zullen varen of even afstoppen zodat zij hun manoeuvre kunnen afmaken. Dat doen we via een marifoon, een radio zendtoestel dat gebruik maakt van gereserveerde scheepvaartfrequenties. De marifoontechniek is al sinds de jaren ‘60 van de vorige eeuw in gebruik op binnenvaartschepen. Hier kun je lezen hoe we die bij ons aan boord gebruiken.
In de jaren ‘90 van de vorige eeuw is er voor de zeevaart een systeem ontwikkeld dat gegevens van schepen, zoals positie (via gekoppelde GPS), koers, snelheid, scheepsnaam, afmetingen en nog veel meer zichtbaar maakt voor anderen, het Automatic Identification System, kortweg AIS. Een doos aan boord, de eigenlijke AIS transponder, zend die gegevens constant uit via een VHF frequentie (kanaal 75, 76, AIS1 en AIS2), dezelfde frequentieband die voor de marifoon wordt gebruikt. AIS apparaten op andere schepen ontvangen die gegevens en maken ze zichtbaar op hun AIS apparaat.
Dat systeem bleek zo goed te werken dat er een aangepaste versie voor binnenvaart is gemaakt en sinds 1 januari 2016 moeten grote schepen (inclusief pleziervaart langer dan 20 meter) op alle Nederlandse wateren vanaf CEMT klasse I waar het Binnenvaartpolitiereglement (BPR) van kracht is dan ook AIS gebruiken.
ECDIS
Parallel aan die AIS ontwikkeling zijn er elektronische waterkaarten gekomen, een soort geavanceerde TOMTOM voor schepen zeg maar. Het lag toen voor de hand om die vaarkaarten en de AIS data te koppelen zodat je andere schepen inclusief naam en andere gegevens ook op je kaart kunt zien. Stel je een TOMTOM voor waarop je een mede weggebruiker ziet aankomen én kunt zien wat het voor weggebruiker is, hoe hard die rijdt en wat die waarschijnlijk gaat doen.
Voor ons een ideaal systeem, we zien ineens veel duidelijker wat er op het water gebeurt, welke schepen waar varen, hoe ze heten en nog veel meer. Wij hebben jaren zonder AIS gevaren en dat ging uitstekend maar ik zou nu niet meer zonder willen, het verhoogd de veiligheid en het maakt het varen veel relaxter, je beschikt gewoon over veel meer informatie.
Onze elektronische kaart gecombineerd met AIS gegevens. Hier zie je een deel van de haven van Gent op het kanaal van Gent naar Terneuzen
Hoewel de eigenlijke AIS aan boord een kastje is dat AIS data beheert, uitzendt en ontvangt noemen we in het scheepvaart jargon zo’n kaart met afgebeelde AIS data “de AIS”. Officieel is het een ECDIS systeem. Er bestaan een aantal ECDIS versies, in de binnenvaart gebruikt men de zogenaamde Inland ECDIS.
In de binnenvaart gebruiken we geen plotters, zoals op kleine schepen gebruikelijk is.
Op de kaart hierboven zie je een aantal rondjes met daaraan een vrij groot rechthoekig label. Dat zijn schepen die tegelijkertijd met ons hier rondvaren. Wij varen in het centrum van de kleine magenta cirkels.
Je kunt onze kaart software zo instellen dat je via het label meteen kunt zien hoe andere schepen heten, hoe snel ze varen en wat hun afmetingen zijn en nog veel meer. Je kunt het zichtbaar maken van al die gegevens aanpassen in de software instellingen, ik vind het prettig om de hier afgebeelde gegevens te zien.
Ieder schip wordt op onze software weergegeven door een rondje, met uitzondering van schepen die wat extra apparatuur zoals een gyrokompas aan boord hebben en die daardoor ‘helemaal’ te zien zijn. Iets voor ons zie je er daar een van liggen in de haven aan de rechterkant, over stuurboord dus.
Als je goed kijkt zie je ook een vrij lange streep vóór de meeste schepen. Die van ons schip is iets dikker dan die van de andere schepen. Die strepen zijn ook nog eens onderverdeeld in 5 segmenten. Zo’n streep laat zien waar een schip zich in de toekomst zal bevinden als het zo snel blijft varen op dezelfde koers. Ieder segment is een minuut, we kunnen dus zien waar een schip over 1, 2, 3, 4 of 5 minuten zal zijn.
Daar kunnen we dus rekening mee houden, we zien of we misschien straks tegen een ander schip zouden kunnen aanvaren of dat onze koersen weliswaar kruisen maar dat wij of het andere schip een andere snelheid vaart en er geen probleem is. Op die manier kun je bijvoorbeeld bij tegemoetkomende schepen zien waar je ze gaat ontmoeten, heel handig bij bijvoorbeeld bruggen of versmallingen. Ook bij het uitvaren van een haven is dat erg prettig.
Een goed elektronisch kaartsysteem kan nog veel meer, zoals afbeelden van vaarweginformatie, afmetingen van kunstwerken en dat soort dingen. Zonder elektronisch systeem heb je daarvoor papieren kaarten en naslagwerken nodig.
Radar
En de radar dan, die laat veel van dat soort dingen toch ook zien?
Radarbeeld van hetzelfde stuk kanaal. NB de schaal is niet hetzelfde, de radar laat minder zien
Niet helemaal. Een radarbeeld geeft de omgeving weer zoals die er ‘in het echt’ uitziet. Wat je ziet is er ook, met wat uitzonderingen, soms zie je dingen die er juist niet zijn, de zogenaamde valse echo’s. Een elektronische kaart laat enkel zien wat de software ontwerper + kaart ontwikkelaar willen laten zien, wat er zou moeten zijn, zeg maar. Zelfs de AIS gegevens zijn niet altijd per definitie even betrouwbaar. Radar en ECDIS vullen elkaar aan.
Want een radar laat ook veel niet zien. Radarstraling verplaatst zich horizontaal en de weerkaatsing van die stralen wordt door de radar ‘vertaald’ naar een beeld van boven af gezien. Daardoor kan het gebeuren dat het ene object het andere afdekt, het andere object staat dan als het ware in de schaduw van dat ene object. Je ziet dat aan de twee schepen links achter ons. Je ziet op de foto van het radarscherm een vrij duidelijke vlek links achter ons + een paar vlekjes daar weer links achter. Het zijn twee schepen maar een wordt afgedekt door de ander.
Ook kun je met radar niet om een hoekje kijken, dus we kunnen slecht zien wat er in de haven rechts voor ons allemaal gebeurt. Het grote zeeschip dat daar volgens het ECDIS / AIS systeem zou moeten liggen is op de radar onzichtbaar. Ten slotte geeft een radarbeeld ook valse echo’s waardoor het soms kan lijken alsof er een schip vaart dat er in werkelijkheid niet is.
Er bestaan AIS + radar systemen die alle data in één beeld zichtbaar maken maar die hebben wij niet aan boord. Met name verkeersposten werken daar veel mee en ook in de zeevaart combineert men alle gegevens graag op een scherm.
Zo ziet onze elektronische kaart (Tresco Navis software) er in de praktijk uit, overdag. We zien rechts een hoop extra informatie zoals onze snelheid en bijvoorbeeld de VHF (marifoon) kanalen van de volgende sluizen, brughoogten etc. Dit systeem heeft ook een optie om het beeld in ‘3-D’ beeld te bekijken zoals je in het bovenste scherm ziet
Melden
Ons systeem kan nog wat meer. Tegenwoordig moet je als binnenvaartschip in alle landen doorgeven waar je vandaan komt, waar je naartoe gaat, hoeveel lading je geladen hebt enzovoort. In sommige landen moet je ook vaarrechten betalen.
Meestal doe je dat door op de eerste sluis waar je komt in een land die betreffende gegevens via de marifoon aan de sluis door te geven en daar zetten ze die data dan in hun volgsysteem. Voor schepen met gevaarlijke stoffen aan boord zoals bv. veel tankschepen en containerschepen is daar ook een elektronisch systeem voor, je wilt natuurlijk niet per container via de marifoon door moeten geven wat er inzit en zo, dat zou te lang duren en is nogal foutgevoelig.
Ons systeem kan de gegevens van een reis die we in ons kaartsysteem ingeven uitwisselen met de AIS doos én automatisch uitwisselen met dat meldsysteem via het zogenaamde BICS systeem. Alleen in Wallonië en en Frankrijk werkt dat niet, Wallonië doet niet aan elektronische opgave en Frankrijk heeft een eigen systeem ontwikkeld waar je je opgave via Internet doet.
Zo zien we dat er steeds meer elektronisch gaat, vaak werkt dat uiteindelijk werkbesparend en ik ben daar wel een voorstander van. Zo moest je vroeger in veel landen bij iedere sluis naar het sluiskantoor om je vaarvergunning te laten zien, ‘s zomers best leuk maar in de winter koud en niet zonder risico, nog los van het feit dat er dan tijdens het schutten een lid van de bemanning van boord moest, ook niet altijd even veilig. Dan heb je wel steeds minder menselijk contact en dat is zeker een gemis, maar steeds meer sluizen worden op afstand bediend of zelfs helemaal geautomatiseerd, dus die sluiswachters verdwijnen ook steeds meer. Vroeger maakten we op iedere sluis een praatje, wisselden soms wat lading voor wat groente of andere lokale producten, kochten wat dozen van de locale wijn, maar dat is allemaal verdwenen, voornamelijk door de reductie in sluispersoneel. Er is niemand meer of de sluiswachter bedient meerdere sluizen en heeft geen tijd voor een praatje.
AIS bekijken zonder een eigen AIS systeem
Er bestaat nogal wat software waarmee je schepen via hun AIS signaal kunt zien en volgen, bijvoorbeeld ‘Marine Traffic’ maar er zijn er heel veel.
Dat soort software is geen echte AIS, ze maken enkel gebruik van het AIS signaal dat de schepen onderling uitzenden en dat dan door de firma achter zo’n app via Internet opnieuw wordt verspreid. Ingenieus, maar geen AIS. Ik noem dat ‘Internet AIS’. Dat soort systemen is voor een veilige navigatie volkomen ongeschikt. Het is onjuist om dit ‘AIS’ te noemen want dat is het niet, het is een heel andere techniek met zijn eigen voor- en nadelen.
AIS wordt per definitie via de VHF frequentie uitgezonden en kan enkel met speciale apparatuur worden ontvangen, een zogenaamde AIS receiver, die dus via de VHF frequentie werkt, niet via Internet. Wanneer je ook AIS wilt uitzenden dan heb je een AIS transponder nodig. Voor een veilige vaart is het belangrijk dat je ook AIS gegevens uitzend, aan andere schepen laat weten wie je bent en waar je vaart.
‘Marine Traffic’ en vergelijkbare software (Internet AIS) is leuk speelgoed, maar niet meer dan dat, je kunt er echt niet gebruik van maken om tijdens het varen de AIS van alle andere schepen te zien, daarvoor zijn de gegevens niet betrouwbaar genoeg. Je kunt er niet veilig mee navigeren, het is geen ‘AIS’. Het is wel erg nuttig om schepen te volgen en bij benadering te kunnen zien waar ze zich bevinden, ook buiten het bereik van de eventuele (echte) AIS apparatuur aan boord.
Daarbij komt ook nog dat AIS pas echt nuttig wordt wanneer je eigen schip ook een signaal uitzend, zodat je zelf zichtbaar wordt voor anderen. Jij weet niet aan wat voor informatie de schepen om je heen behoefte hebben, je kunt dat ook niet weten. Een AIS transponder (zender / ontvanger) voorziet die andere schepen automatisch van de gewenste informatie, een AIS receiver kan dat niet. Ook een AIS receiver is daarom vrij nutteloos voor veilige navigatie op druk vaarwater, hoewel beter dan helemaal niks. Je hebt AIS ook voor de schepen om je heen, niet enkel voor jezelf. Net als een marifoon trouwens, maar ieder schip dat een AIS transponder heeft moet ook marifoon hebben. Let erop dat je AIS aan boord tijdens de vaart aan staat (net als de marifoon), dat is een wettelijke verplichting.
Tot slot: Wij vinden onze ECDIS / AIS elektronische kaart zo belangrijk dat we daar bij ons aan boord een zgn. dedicated computer voor hebben staan, die doet dus niets anders dan deze software draaien. Geen e-mail, geen web browsing, daar hebben we andere apparaten voor. Deze computer is zelfs niet standaard met internet verbonden om te voorkomen dat er ongewenst bezoek op komt van buitenaf.
We horen graag van onze lezers via de commentaren, dus laat van je horen, link naar de post, interactie is erg welkom.