Marifoon bij ons aan boord

Twee van onze marifoons. De bovenste staat op VHF kanaal 4, het blok kanaal van Haven Amsterdam. De onderste staat op VHF kanaal 10 voor algemeen schip - schip verkeer zodat we eventueel ook op dat kanaal bereikbaar zijn. — Twee van onze marifoons. De bovenste staat op kanaal 4, het blok kanaal van de verkeerspost Haven Amsterdam. De onderste staat op kanaal 10 voor algemeen schip—schip verkeer zodat we ook op dat kanaal bereikbaar zijn.

Het lijkt zo mooi, al die schepen die zo statig en rustig voorbijvaren, “Denkend aan Holland zie ik breede rivieren traag door oneindig laagland gaan (Marsman)” en dat soort dingen.

Maar in werkelijkheid kan het daar aan boord in de stuurhut een drukte van jewelste zijn. Daar staat namelijk minstens één radio-zendapparaat aan, de marifoon, en daarmee worden voortdurend berichten van andere schepen of van een verkeerscentrale ontvangen. De tijden van Marsman liggen wat dat betreft ver achter ons.

Wat is dat, een marifoon

Een marifoon is een radio-zendapparaat bestemd voor gebruik in de scheepvaart en is bedoeld voor radioverkeer tussen schepen onderling en tussen schepen en de wal. Het zendt uit op een specifiek Very High Frequency frequentiebereik dat bedoeld is voor communicatie over relatief korte afstanden, grof gezegd ‘tot aan de horizon’, we noemen een marifoon vanwege dat frequentiebereik dan ook wel ‘de VHF’.

Een marifoon kan net als de meeste radio-zendapparaten niet tegelijkertijd zenden en ontvangen, óf het apparaat ontvangt óf het zendt uit. In de praktijk merk je daar weinig van want de marifoon schakelt tegenwoordig bijna ongemerkt van ‘zenden’ naar ‘ontvangen’. Net als alle radio-zendapparaten staat de marifoon standaard op ‘ontvangen’ zodat je berichten van anderen kunt horen. Zodra je het apparaat aan zet begint het dan ook met ontvangen. Wanneer je zelf iets wilt zeggen pak je de microfoon en druk je de zendsleutel in die in die microfoon is ingebouwd, je hebt die zendsleutel eigenlijk al vast wanneer je de microfoon beetpakt. Zodra je die zendsleutel indrukt schakelt het apparaat over van ‘ontvangen’ naar ‘zenden’. Alle geluiden die de microfoon nu opvangt worden uitgezonden naar alle andere ontvangers op dezelfde frequentie, maar omdat jij nu op ‘zenden’ bent overgeschakeld kun jij nu geen berichten meer ontvangen.

Heel vroeger ging dat schakelen tussen ontvangen en zenden een stuk ingewikkelder en moest er steeds een speciale schakelaar op het apparaat worden omgezet. Vandaar dat men ‘over’ zei wanneer men uitgepraat was, dan werd het eigen apparaat weer ‘over’geschakeld op ontvangen zodat het bericht van de partij waarmee je in gesprek was door jou kon worden gehoord. Op die manier wist de gesprekspartner dat zij nu op hun beurt konden gaan uitzenden, de ander kon nu immers weer berichten ontvangen. Tegenwoordig hoef je de zendsleutel enkel los te laten om over te schakelen van zenden naar ontvangen, het gaat vrijwel vanzelf.

Communicatie

Ook wijzelf hebben aan boord een marifoon en die staat tijdens de vaart altijd aan. Met die marifoon kunnen we met alle schepen om ons heen praten en, nog belangrijker, zij kunnen met ons praten. Wij kunnen op die manier altijd vertellen wat we gaan doen, wat we van plan zijn of aan iemand anders vragen wat die van plan is. We kunnen afspraken maken, bijvoorbeeld over hoe we een haven uit willen varen, met een ander schip dat bijvoorbeeld die haven in wil varen. “wij gaan in de afvaart, we komen kort over de hoek naar buiten, we varen achter u langs” en die ander zal afwegen of dat ook voor hen een goede optie is en daar bevestigend op antwoorden of anders een andere oplossing voorstellen. Op die manier weten we van te voren al wat we allebei willen gaan doen, geen verrassingen of onzekerheid. Goed zeemanschap.

Ook kunnen we met sluizen en bruggen afspraken maken. We kunnen laten weten waar we ons bevinden en zeggen dat we er aan komen, afspraken maken over de bediening van zo’n kunstwerk en bijvoorbeeld over de volgorde van het invaren van een sluis of doorvaren van een open brug. Heel handig en zeker tegenwoordig onmisbaar, maar de marifoon is toch vooral bedoeld voor de communicatie tussen schepen onderling, van schip naar schip (ship—ship). De rest is bijvangst, zeg maar.

verplichting

De binnenvaart is in de ‘60-er jaren van de twintigste eeuw vrijwillig begonnen met het gebruiken van een marifoon, tegelijk met de komst van radarapparatuur aan boord. Sindsdien is die marifoon niet meer weg te denken en in Nederland is het tegenwoordig voor een groot schip op de meeste vaarwegen dan ook verplicht om minstens twee marifoons aan boord te hebben en te gebruiken. Dat geeft wel aan hoe onmisbaar de communicatie tussen schepen tegenwoordig is.

Wanneer er op een schip, klein of groot, een of meer marifoons aan boord zijn moet er tijdens de vaart altijd minstens één aan staan, de wetgever noemt dat een ‘uitluisterplicht’ maar dat wil niet zeggen dat je enkel moet luisteren, ‘uitluisteren’ wil in marifoontaal zeggen dat je met de marifoon actief moet communiceren, dus dat je ook moet zenden wanneer daar aanleiding toe is. Het begrip uitluisteren is zo belangrijk dat het zelfs is gedefinieerd in Artikel 1.01 van het Binnenvaartpolitiereglement.

Een schip zonder actieve marifoon aan boord is doof voor de nautische wereld, mist alle communicatie op het water en is eigenlijk verkeerstechnisch blijven hangen in die jaren ‘60 van de twintigste eeuw. Heel nostalgisch ‘en toen ging het ook allemaal goed’ maar die tijd is echt voorbij, je mist zonder marifoon in het huidige scheepvaartverkeer zo veel informatie dat je niet meer veilig aan de vaart kunt deelnemen, je plaatst je volledig buiten de nautische gemeenschap met alle risico’s van dien. Letterlijk alles wordt tussen de schepen onderling via de marifoon afgesproken.

Dat gebruik van de marifoon en de daarmee ontstane onderlinge communicatie tussen schepen kunnen we onmogelijk overschatten, het is een essentieel onderdeel van een veilige en vlotte vaart. Door te overleggen kiezen de betrokken schepen vanzelf voor de op dat moment veiligste oplossing, met andere woorden ze passen goed zeemanschap toe. Daarmee worden alle achterliggende regels meteen overbodig: doordat er een afspraak is gemaakt wordt per definitie vanuit goed zeemanschap gehandeld, veiligheid en goede doorstroming worden optimaal gediend, precies zoals de wet voorschrijft.

Schepen zonder marifoon of schepen waar de marifoon uit is gezet overtreden de basisregels van goed zeemanschap. Ze varen ‘blind’ rond, hebben geen idee wat er om hen heen allemaal gaat gebeuren. Doordat zij niet met anderen willen communiceren kiezen ze niet voor de veiligste oplossing voor hen zelf maar, nog veel belangrijker, ook niet voor de veiligste oplossing voor de andere schepen om hen heen zodat samenwerken vrijwel onmogelijk wordt. Scheepvaartverkeer is geen autoverkeer waarbij je maar moet raden wat de ander van plan is. Op schepen kun je onderling overleggen en veilige afspraken maken.

Marifoonkanalen

Een marifoon zendt en ontvangt op een specifieke frequentie en gebruikt daarvoor zogenaamde ‘kanalen’, voorgeprogrammeerde frequenties. Op die manier staan de marifoons overal op dezelfde frequentie als ze op hetzelfde kanaal staan. Ook is het bekend welke kanalen door wie gebruikt worden, sommige kanalen zijn gereserveerd voor de communicatie tussen de schepen onderling en andere zijn bestemd voor communicatie met beweegbare bruggen of met sluizen. Er zijn zelfs marifoonkanalen speciaal voor sociale gesprekken tussen schepen en marifoonkanalen voor de communicatie tussen de bemanning aan boord van het schip zelf, bijvoorbeeld om te kunnen communiceren tussen het dek en de stuurhut.

Verschillende soorten marifoons

Wij hebben zelf 4 marifoons aan boord. Drie daarvan zijn vast ingebouwd en die worden intensief gebruikt. Eén staat altijd op VHF (kanaal) 10 voor communicatie met andere schepen. Een tweede marifoon wordt bijna alleen maar gebruikt om met bruggen en sluizen te praten. De derde staat vaak aan in gebieden waar een zogenaamd ‘blok’ kanaal verplicht gebruikt moet worden. In zo’n blokgebied wordt het scheepvaartverkeer begeleid door een centrale verkeerspost en ‘luister je uit’ op het (blok)kanaal van die verkeerspost. In zo’n blokgebied zijn er minstens twee marifoons actief, een is afgestemd op het blokkanaal en een op kanaal 10. Wanneer je in zo’n blokgebied een brug of sluis moet passeren dan heb je daar een derde marifoon voor nodig.

De portofoon (handheld)

Onze vierde marifoon is een draagbaar exemplaar, een zogenaamde ‘handheld’, officieel ook wel een portofoon genoemd. Die hebben we ooit gekocht voor communicatie op het eigen schip tussen de stuurhut en het dek. Voor dat soort mobiel gebruik is het een uitstekend apparaat maar voor die interactie aan boord zijn er tegenwoordig betere technieken.

Een handheld is niet bedoeld om een vaste marifoon te vervangen. Het zendvermogen van zo’n portofoon is maximaal 6 watt tegenover 25 watt bij een model dat vast wordt ingebouwd, waardoor het bereik, dat is de afstand waarop jouw uitgezonden bericht nog ontvangen kan worden of waarop jij een uitgezonden bericht kunt ontvangen, voor veel toepassingen niet voldoet. Met een handheld staat de vast aangebouwde antenne waarmee je zendt en ontvangt meestal niet in de optimale (volledig verticale) stand, je hebt het hele apparaat immers in je hand. Die antenne stand is van grote invloed op het bereik, een marifoonantenne werkt namelijk alleen optimaal in verticale stand (je zendt als het ware met de zijkant van de antenne). Ook is de antenne van een handheld erg kort vergeleken bij die van een ingebouwd exemplaar en ook dat beïnvloedt het bereik negatief. Dat zijn veel minpunten die je in het gebruik goed kunt merken.

Een marifoonsignaal reikt maximaal tot aan de horizon, het kaatst nauwelijk tegen specifieke luchtlagen zoals dat bijvoorbeeld bij een korte golf radiosignaal gebeurd. Hoe hoger de antenne staat hoe beter het bereik zal zijn, vanaf grotere hoogte kan de antenne immers verder over de horizon kijken.

Zowel de luidspreker als de ingebouwde microfoon van een handheld zijn van een minder goede kwaliteit vergeleken met die van een vast ingebouwde marifoon. Last but not least heeft een handheld een accu inplaats van een aansluiting op het boordnet waardoor ze niet echt geschikt is om met een goed verstaanbaar luidspreker volume een hele vaardag aan te staan.

Ook voor een noodoproep naar een reddingsdienst op kanaal 16 (dat enkel in gebruik is op open water zoals bijvoorbeeld het IJsselmeer of Markermeer) zijn ze niet geschikt omdat je met de maximale 6 watt + de kleine laaggeplaatste antenne een heel beperkt bereik hebt en dus de antennes van de nooddienst niet of slecht zult kunnen bereiken of ontvangen. Als je dan al contact kunt maken met de kustwacht kun je elkaar vaak niet goed verstaan. Een handheld kopen om in geval van nood met een reddingsdienst te kunnen communiceren is echt een heel slecht idee.

Een handheld kan veel niet maar is soms wel erg makkelijk

Soms is het niet mogelijk om op de plek waar je het schip bestuurt (en waar je het apparaat dus nodig hebt) een vast ingebouwde marifoon te plaatsen, hoewel er ook vaste marifoons zijn waar extra kleinere zend/ontvangst posten op kunnen worden aangesloten.
Maar wij horen het zelf bij ons aan boord meteen wanneer iemand een handmarifoon gebruikt, we horen dan veel meer windruis, een krakend geluid, veel minder dynamisch bereik van het stemgeluid, het gesprek is vaak niet of heel moeilijk te volgen.

Wanneer je je goed realiseert wat zo’n handheld marifoon allemaal wel en niet kan doen en met die beperkingen rekening houd dan kan het een buitengewoon handig apparaat zijn. Je kunt het overal mee naartoe nemen, het is echt de ‘marifoon’ versie van een mobiele telefoon. Het is alleen geen echte 100% vervanging voor een vast ingebouwde marifoon, het is een ander apparaat dat voor een specifiek gebruik is bedoeld. Maar als apparaat om eens met maritieme communicatie te beginnen en te ontdekken wat het eigenlijk is en hoe het allemaal werkt, waarom niet. Een handheld is relatief goedkoop, je hoeft niks in te bouwen, geen marifoon antenne te monteren, het werkt allemaal zo uit de doos. En zodra je gemerkt hebt hoe onmisbaar dat overleggen en samenwerken met andere schepen eigenlijk is kun je altijd nog een ‘echte’ vast ingebouwde marifoon kopen. En dan kun je twee marifoons gaan gebruiken, je handheld en die vast ingebouwde en dat werkt heel prettig.

Ik neem die van ons vaak mee wanneer ik aan de wal ga en voor marifoonverkeer bereikbaar wil zijn of wanneer ik naar een vaartuig ga waarvan ik weet dat er geen marifoon aan boord is.

Geluidskwaliteit

Een marifoon moet tijdens het varen de hele dag aan staan op een goed verstaanbaar volume. Dat is onderdeel van het verplichte uitluisteren maar dat is ook de reden dat je het apparaat hebt: je wilt kunnen horen wanneer een ander jou iets wil vragen of wanneer die ander iets wil melden over een scheepsbeweging (‘motorschip DENZO komt de voorhaven van de Beatrixsluizen uit. Is er nog op- of afvaart in de buurt?’). Er komen daarom via dat apparaat nogal wat berichten bij je aan boord binnen. Mijn ervaring is dat het daarom erg belangrijk is dat met name de luidspreker van een marifoon van zo goed mogelijke kwaliteit is. Goede verstaanbaarheid is de belangrijkste eigenschap van een marifoon, veel belangrijker dan knopjes voor extra opties die je meestal op de binnenwateren toch niet mag gebruiken.
Wat je niet verstaat zul je nooit kunnen begrijpen en als je een bericht niet begrijpt heb je die marifoon voor niets gekocht.
Helaas zal iedere verkoper je verzekeren dat hún goedkopere model uitstekend te verstaan is maar wanneer je op het water zit met alle achtergrondgeluiden dan is de praktijk wel even anders. De goedkopere modellen klinken buiten de showroom in het echte gebruik allemaal heel slecht, als je ze al verstaat. In serieuze omgevingen worden vanwege de goede verstaanbaarheid voornamelijk marifoons van het merk Sailor gebruikt. Die zijn helaas redelijk aan de prijs, maar zo’n marifoon gaat heel lang mee, die extra investering in comfort en bruikbaarheid is echt de moeite waard en daar ga je lang plezier van hebben.

Wij hebben aan boord 3 Sailor 6210 modellen vast ingebouwd en een losse Icom IC-M73EURO portofoon/handheld.

Europese binnenwateren

De marifoon wordt op de Europese binnenwateren op een hele specifieke manier gebruikt, die protocollen zijn niet te vergelijken met het gebruik op zee of in bijvoorbeeld in de USA of Canada. Algemene Youtube filmpjes over VHF gebruik of over marifoonapparatuur zijn daarom meestal niet van toepassing op de Europese binnenwateren. Veel technische opties of procedures die in andere streken gebruikt mogen worden zijn op Europese binnenwateren verboden. Een marifoon die is ontworpen voor gebruik op zee of op een ander continent is dan ook meestal niet zomaar toegestaan voor het gebruik op Europese binnenwateren. Zo is het hier bijvoorbeeld verboden om met dezelfde marifoon op meerdere kanalen tegelijk te luisteren, de zogenaamde ‘dual watch’ optie. Het soort bedieningscertificaat marifonie dat je zelf hebt heeft daar niets mee te maken. Je marifoon moet echt ingericht zijn voor gebruik op Europese binnenwateren. Helaas verkopen veel watersportwinkels modellen die bedoeld zijn voor gebruik op zee en die zijn niet zomaar geschikt voor gebruik op de Europese binnenwateren, zoek zelf goed uit wat wel en niet mag voor je iets koopt.

Certificaat, examens en cursussen

Iedereen die een marifoon bedient moet minstens over een basis bedieningscertificaat marifonie beschikken, een soort vaarbewijs voor het gebruik van een marifoon. Het examen voor dat certificaat Is niet moeilijk en er bestaan veel marifooncursussen om je te helpen met de examenstof. Zoals zo vaak is de praktijk niet hetzelfde als de theorie, sommige dingen die je voor je certificaat moet weten kun je daarna min of meer vergeten en veel praktijk dingen leer je niet op de cursussen. Zo worden noodprocedures zoals het gebruik van ‘Mayday’ en ‘Pan Pan’, bij het examen zo belangrijk, in het echt vrijwel niet gebruikt, ik heb het live nog nooit gehoord of nodig gehad. Eigenlijk leer je voor het examen voornamelijk procedures zoals die op zee worden gebruikt, dat komt omdat het basis bedieningscertificaat marifonie internationaal geldig is en de meeste landen in de wereld hebben geen binnenwateren zoals we die in West Europa kennen.

De gewoontes voor het aanroepen van een gesprekspartner leer je het beste door in het begin aan boord veel te luisteren. In het begin versta je weinig en begrijp je nog minder maar het went erg snel. Gewoon veel oefenen.

“Broadsword calling Danny Boy, Broadsword calling Danny Boy, come in please” klinkt heel stoer maar is vooral geïnspireerd door Hollywood. In het echt is radioverkeer op die manier niet erg efficiënt.

Marifoon gebruik in het echt

Hoe werkt het dan wel, in de praktijk?

Op de binnenwateren wordt door veel marifoons gebruik gemaakt van dezelfde frequentie (kanaal). Het radioverkeer kan dan ook heel druk zijn, zo erg dat je er bijna niet tussen kunt komen. Wanneer je dan een mededeling of vraag hebt die veiligheidsgerelateerd is dan kunnen er serieuze problemen ontstaan, die marifoon is er niet voor niets, we hebben de informatie die we daarmee uitwisselen echt nodig. Daarom leert iedereen om zo kort en efficient mogelijk te communiceren.

Voor een efficiënte communicatie bestaat er een ezelsbruggetje, de 5 W’s:

Wie wil je spreken
Wie ben je zelf
Wat is je positie op het water
Wat wil je weten of zeggen
Wat heb je zojuist afgesproken

Je roept één keer 1. de naam van de partner waar je mee wilt communiceren en 2. je eigen naam

bijvoorbeeld ‘Beatrixsluizen voor de Veronica’.

Wie wil je spreken = de Beatrixsluizen
Wie ben je zelf = de Veronica

Vertel tijdens die eerste aanroep vooral nog niet je hele verhaal, dat is erg verwarrend en zal waarschijnlijk niet begrepen worden omdat degene die je aanroept nog niet echt naar jou luistert.

Als alles goed is gegaan kun je na je oproep ‘Beatrixsluizen voor de Veronica’ een antwoord verwachten als ‘Veronica, Beatrixsluizen, zegt u het maar’.
Je beoogde gesprekspartner heeft je gehoord, weet zelfs hoe je heet en is klaar om een gesprek te beginnen. Je hebt contact gemaakt. We noemen dat ook wel ‘de handshake’. Je hebt je aan elkaar voorgesteld en je weet allebei met wie je praat.
Nu doe je pas je eigenlijke mededeling, de reden waaróm je de ander oproept.

bijvoorbeeld “Beatrixsluizen, de Veronica aan de buitenkant

Waar is je positie op het water = aan de buitenkant van de sluis
Dat is je plek in het vaarwater ten opzichte van je gesprekspartner. Dat is altijd heel belangrijke informatie, je moet van elkaar weten waar je bent, hoever je van elkaar weg bent. Je zou ook kunnen zeggen “..het tegemoetkomende schip tegenover u..” of zo. Niemand kan raden waar je vaart.
“Beatrixsluizen, de Veronica wil graag naar binnen schutten”
Wat wil je weten of zeggen = we willen graag schutten. Dit is de kern van je oproep, de reden dat je de marifoon opgepakt hebt. Jwilt informatie uitwisselen.
“Beatrixsluizen, de Veronica, de eerstvolgende schutting, als 2e invaren”
Wat heb je zojuist afgesproken = een bevestiging van de afspraak of mededeling, een soort samenvatting.
Ook die samenvatting is belangrijk. Je zou kunnen eindigen met “ok, begrepen” of zoiets. Maar vaak blijkt dat iemand toch iets anders denkt begrepen te hebben dan dat de gesprekspartner bedoeld heeft. En dat kan heel gevaarlijk zijn en tot extra misverstanden leiden terwijl we die juist willen voorkomen door de marifoon te gebruiken. Dus herhaal je even kort wat de kern van de afspraak is.
Op die manier zou bijvoorbeeld een afspraak om stuurboord op stuurboord te ontmoeten ook door een klein schip t.o.v. een groot schip geïnitieerd kunnen worden. Via de marifoon kan dat volledig veilig gebeuren en is er geen enkele reden om dat niet te doen, het is simpelweg goed zeemanschap.

Het is echt de bedoeling dat je zo kort en efficient mogelijk communiceert, er is immers grote kans dat andere schepen van hetzelfde VHF kanaal gebruik willen maken. ‘Mensch erzähl doch nicht dein leben’ zoals de Duitse collega’s zeggen.

Een oproep als ‘Veronica, hier de Zwerver, wij willen graag het kanaal hier invaren want we willen graag bij de steiger afmeren, zal ik achter u langs varen of zullen we hier gewoon even wachten?’ zal waarschijnlijk niet beantwoord worden, het is veel te veel informatie in één keer. Misschien luistert de Veronica niet, hebben ze net een binnenkomend telefoongesprek, wie weet. ‘Veronica voor de Zwerver’ > ‘Wie roept de Veronica?’ > ‘Veronica, de Zwerver, tegemoetkomend. Wij zouden graag het kanaal aan jullie stuurboordkant willen invaren, kunnen we jullie stuurboord op stuurboord ontmoeten?’ werkt veel efficiënter en is veel duidelijker. Dit soort miscommunicatie is een van de redenen waarom minder ervaren bemanningen vaak denken dat er via de marifoon niet naar ze geluisterd wordt. Je oproep wordt wel ontvangen (op alle schepen) maar niemand kan er een touw aan vastknopen. ‘Roepen ze ons?’ - ‘Wie roept er?’ - ‘Waar vaart dat schip dan?’.

Zenden met de marifoon moet iedereen leren, zeker in het begin kan het nogal een uitdaging zijn. De hele wereld hoort je immers, als je een foutje maakt doe je dat ‘en plein public’. Daar is maar een oplossing voor: veel doen. Het went vanzelf en na een tijdje wordt het doodnormaal. Zend veel uit, communiceer altijd wanneer je ook maar vermoed dat het nuttig kan zijn. Jij kunt niet altijd beoordelen wat een ander van je zou willen weten.

Initiatief nemen

Ik vind dat je vóór je een marifoon pakt altijd moet bedenken wat je zelf het liefste wilt. Wil ik eigenlijk graag stuurboord op stuurboord ontmoeten? Wil ik dat de ander afstopt? Wil ik eigenlijk graag als eerste door de brug omdat er een hoop wind dwars op het kanaal staat?

Daarna pak je pas de marifoon en stel je jouw oplossing voor: '"sperwer voor veronica, zullen we sb op sb ontmoeten?"

Nooit zeggen "wat zullen we gaan doen", altijd het initiatief naar je toe trekken. Anders krijg je snel een situatie waarbij iedereen zegt “beslis jij maar” “nee, zeg jij het maar” en dan heb je voor je het weet problemen omdat er nog steeds niks wordt afgesproken.

Aanroepen

Het aanroepen van een ander schip met diens scheepsnaam kan lastig zijn. Tegenwoordig hebben alle grote schepen AIS, zie de blogpost ‘Automatic Identification System (AIS) bij ons aan boord’ en als je die AIS zelf ook hebt zie je direct hoe een ander schip heet.
Voordat we AIS hadden was het veel lastiger om een scheepsnaam te ontdekken en gebruikten we vooral een verrekijker om de naam te lezen. Wanneer ook dat niet werkte gebruikten we de lokatie, bijvoorbeeld ‘…die eerste geladen opvaart aan stuurboord beneden Tiel…’ .

Wanneer we vroeger zelf een ander schip wilden roepen waarvan we de naam niet wisten, probeerden we zo specifiek mogelijk te zijn. ‘Dat schip voor ons’ gaat nooit werken, de ander weet immers niet wie of waar je bent en dus ook niet wie of wat er voor jou vaart. ‘Dat geladen schip richting Amsterdam ter hoogte van Breukelen’ zal al beter werken, je bent immers veel specifieker. Desondanks kan het even duren voordat de ander door heeft dat een bericht speciaal voor hen bedoeld is. Blijven proberen, het is meestal geen onwil maar de andere weet gewoon niet wie je wilt spreken. Een goede verrekijker doet in zo’n geval veel en is op het water trouwens onmisbaar, op een binnenvaartschip zelfs wettelijk verplicht.

Aandacht

Een kleine tip: op de marifoon zit een knop om de ‘squelch’ af te stellen. Op de cursussen leer je om die zó ver open te draaien tot je net geen ruis meer hoort. Dat is inderdaad handig op zee, dan ontvang je ook berichten die over wat grotere afstand werden verzonden. Op de binnenwateren is dat meestal niet de bedoeling, je gesprekspartner zal meestal vrij dicht in de buurt zijn. Daarom zetten wij de ‘squelch’ wat verder dicht zodat de ontvangst gevoeligheid nog wat minder wordt. Dat ontvang je veel minder half verstaanbare berichten die toch niet voor jou bedoeld zijn.

Het is druk bij de invaart van de sluis Hansweert. Kijk en luister mee met het scheepvaartverkeer en de verkeersbegeleiding

Taal

In veel gesprekken met binnenvaartschepen wordt nogal wat jargon gebruikt en wanneer je dat niet beheerst wordt het al snel lastig om een gesprek goed te kunnen volgen. Diezelfde vaktaal kom je overigens in de reglementen ook tegen. Maar met wat geduld en oefening kom je een eind en ga je de marifoongesprekken steeds beter verstaan en begrijpen. Toen ik eind jaren ‘70 mijn eerste marifoon gesprek hoorde begreep ik er helemaal niets van, maar dat is allemaal goed gekomen. Het is heel normaal dat je het in het begin niet allemaal verstaat, maak je geen zorgen. Een goede manier om te wennen aan het gebruik van een marifoon en de speciale scheepvaarttaal is simpelweg veel luisteren naar de gesprekken van anderen. Zet je marifoon eens een paar keer aan wanneer je stil ligt en luister naar wat er gezegd wordt. Wij zetten zelf de marifoon ook nog wel eens aan wanneer we stil liggen, gewoon omdat het vaak leuk is om te horen wat er allemaal om ons heen gebeurt. Het is soms een echt hoorspel, er gebeurt vaak van alles.

Officieel is Duits op Nederlandse binnenwateren als alternatieve communicatietaal verplicht, dat wil zeggen dat wanneer je elkaar in het Nederlands niet verstaat je verplicht bent Duits te gebruiken. In sommige gebieden zoals bijvoorbeeld de Westerschelde en sommige zeehavengebieden is Engels ook toegestaan. Andere talen zijn officieel verboden en het komt voor dat schepen waar men enkel zo’n taal spreekt worden stilgelegd. Dat is overigens ook een indicatie hoe onmisbaar de communicatie via de marifoon tegenwoordig is.

Pauze

Bij ons aan boord is het de gewoonte dat alle onderlinge gesprekken in de stuurhut even worden onderbroken wanneer er via de marifoon een bericht wordt ontvangen of verzonden, de marifoon gaat voor zeg maar. Dat wil dan ook zeggen dat het kan gebeuren dat een gesprek aan boord op een drukke kruising met veel nautisch verkeer even moet worden uitgesteld omdat de marifoon er steeds tussendoor komt. Maar het is immers heel druk met scheepvaartverkeer, vandaar die drukke marifoon, dus het is misschien ook wel verstandig om een uitgebreid gesprek aan boord dan even uit te stellen, de schipper heeft genoeg nautische zaken om aan te denken.

Verkeersposten

Kom je bij een blokkanaal dan staat er op de oever een bord B11b, bv ‘VHF 62’. Daaronder zal dan meestal de naam van de verkeerspost die dat blokkanaal bedient staan vermeld op een onderbord, bv Sector Oude Maas. Dat bord wil zeggen dat je wanneer je een marifoon hebt verplicht bent om het vermelde VHF kanaal aan te zetten, het is niet vrijblijvend, je moet op dat kanaal uitluisteren. De marifoon moet dus aanstaan en het volume moet hard genoeg staan om alle inkomende gesprekken te kunnen verstaan. Ook moet je dus zelf actief aan het marifoonverkeer deelnemen door berichten uit te zenden wanneer daar om gevraagd wordt of wanneer je iets gaat doen wat voor de rest van de scheepvaart van belang kan zijn
Je zet je marifoon dus op kanaal 62. Je bent nu met deze marifoon niet meer bereikbaar op kanaal 10, het standaard schip-schip kanaal.

Het is verstandig om dan meteen ook maar even die verkeerspost op te roepen, met andere worden om je te melden: ‘Sector Oude Maas, Veronica’ en dan krijg je als antwoord ‘Veronica, Sector Oude Maas, zegt u het maar.’ Na deze handshake meld je waar je op dat moment bent en waar je naartoe gaat, bv: ‘Oude Maas, de Veronica in de opvaart beneden de Botlek brug en gaat door naar boven.’
Het is niet verplicht, maar wel verstandig om je altijd even te melden bij het binnenvaren van een verkeersblok gebied, dan weet iedereen namelijk 1) dat je een marifoon hebt en 2) dat je die ook actief gebruikt. Overigens willen veel verkeersposten graag dat kleine schepen enkel uitluisteren (dus luisteren en actief zenden wanneer nodig) en enkel zenden wanneer ze opgeroepen worden of een belangrijke koerswijziging willen doorvoeren. Je afmelden wanneer je het blokgebied verlaat hoeft niet.

Bruggen en sluizen

Bij bruggen en sluizen doe je eigenlijk hetzelfde.
Zet je marifoon op het kanaal van de brug of sluis en meld je aan. Wij doen dat zelf meestal zo’n 10 minuten voor we ook echt bij de brug of sluis aankomen. Meestal meld je je dus al voordat je het object kunt zien want dan kunnen ze alvast rekening met je houden. Goed zeemanschap heet dat.
’Meerkerksebrug, Veronica’ met als antwoord weer het bekende ‘Veronica, zegt u het maar’ > ‘Meerkerkse brug, Veronica vanuit de richting Vianen’ > ‘Veronica, ja hoor, zodra u in de buurt bent gaan we voor u draaien.’ Nu weet de brug dat je eraan komt en dat ze even extra op moeten letten. Sommige brugwachters zetten dan de lichten al op rood-groen, als er tenminste geen schepen van de andere kant komen, maar dan zal de brugwachter je dat via de marifoon al verteld hebben. Bruggen en sommige sluizen worden meestal vanuit een centrale post bedient en de brug- en/of sluiswachter beheert dan meestal meerdere objecten. Op deze manier heb je de aandacht en wordt er extra goed op deze brug of sluis gelet, de bediening weet nu immers dat er zometeen scheepvaartverkeer gaat komen. Het kan ook zijn dat ze met andere kunstwerken bezig zijn en nog even geen tijd voor je hebben. Maar dan weet je tenminste waarom je even moet wachten.

Wanneer je op een marifoonkanaal van een sluis of brug kanaal hebt afgestemd ben je natuurlijk niet bereikbaar op het schip-schip kanaal 10 en dat kan vervelend zijn. Grote schepen hebben dan ook twee of meer marifoons zodat ze ook altijd op kanaal 10 bereikbaar zijn. Dat is niet alleen handig maar voor hen op veel vaarwaters ook verplicht.

Welke kanalen gebruik je voor welk doel

Dat soort informatie vind je in de twee “Handboeken voor Marifonie”, een algemeen deel en een regionaal deel, die je samen met je marifoon verplicht aan boord moet hebben, ook als je enkel een handheldje hebt.

Heel kort: We kennen kanalen voor schip naar schip communicatie, voornamelijk kanaal 10 maar bv ook kanaal 13. Je kiest die kanalen niet “zomaar”, kanaal 13 is bijvoorbeeld een uitwijk kanaal dat door handhavers en mobiele verkeersbegeleiders wel gebruikt wordt. Zij zullen je uitnodigen om daarop over te schakelen wanneer ze wat uitgebreidere informatie willen uitwissellen die niet voor alle schepen relevant is en waar ze dus het standaard kanaal 10 niet mee willen bezetten. Het gaat niet om privé informatie, iedereen kan immers kanaal 13 inschakelen.

Het is de bedoeling om alle marifoon kanalen zo min mogelijk te belasten. Met andere woorden, wissel enkel berichten uit die belangrijk zijn voor de veiligheid of voor een efficient verloop van de vaart.

De kanalen 15 en 17 zijn bedoeld voor gebruik aan boord van hetzelfde schip of samenstel. Denk dan aan de bemanning van een duwstel die over relatief grote afstand toch onderling moet communiceren bij aankoppelen en aan- en afmeren.

Gewoon babbelen is ook mogelijk, daarvoor zijn de kanalen 77 en 73 bedoeld. Daar kun je naar hartelust praten en mag je de ether met een gerust hart bezet houden. Bedenk wel dat er ongetwijfeld andere schepen meeluisteren.

Loodsen gebruiken in de zeehavens vaak kanaal 6 om met de assisterende slepers te communiceren. Interessant om mee te luisteren maar zend er zelf bij voorkeur niet op uit, het is “privé” communicatie tussen de loods en de assistentie en die wil je niet storen.

Samenvatting

Op een hoofdvaarwater is het niet verstandig om zonder goede werkende marifoon te varen, het is niet voor niks verplicht op grote schepen. Die marifoon moet tijdens de vaart altijd aan staan, op zo’n geluidssterkte dat de schipper alle inkomende gesprekken kan verstaan.
Je moet indien noodzakelijk ook zélf het initiatief nemen en een bericht verzenden. We noemen dat alles in één woord samengevat ‘uitluisteren’, in het BPR staat daar een definitie van, uitluisteren is dan ook niet enkel “luisteren”.

Standaard zet je de marifoon aan op het moment dat de motor gestart wordt of dat het schip voor de daadwerkelijke vaart wordt voorbereid en schakel je die marifoon pas weer uit wanneer de vaart echt is beëindigd. Ook wanneer je even moet wachten voor een brug of zo laat je de marifoon aan staan, de bent immers nog steeds onderweg, je neemt nog steeds deel aan het scheepvaartverkeer, misschien wil de brug- of sluiswachter jou iets vertellen. In het donker zou je in zo’n geval je navigatie verlichting ook niet uit doen.

Houd je gesprekken zo efficiēnt mogelijk, maar ben wel duidelijk. Probeer niet al je informatie in een keer door te geven maar maak eerst een hand shake, zorg dat je zeker weet dat je contact hebt met je gesprekspartner. Daarna zeg je wat je wilt meedelen, eventueel zonder ‘over’ of ‘over en uit’.
Probeer een ander schip indien mogelijk met de scheepsnaam aan te roepen. Begin altijd met de naam van degene die je oproept, niet met je eigen naam. Veel gesprekken komen niet goed tot stand omdat de ander niet door heeft wie wie aanroept. Aan het eind van het gesprek herhaal je kort wat er is afgesproken, bijvoorbeeld ‘wij krijgen de stuurboord sluis’. Dat voorkomt veel misverstanden, iedereen weet nu wat jíj van het gesprek begrepen hebt.

Zorg dat je een goede verrekijker aan boord hebt. Op grote schepen zijn ook die verplicht en ook dat is niet voor niks. Zonder verrekijker heb je geen idee wat er iets verderop allemaal gebeurt.

Tot slot: Een marifoon heb je niet voor jezelf maar voor de schepen om je heen. Je kunt zelf nooit inschatten of een ander schip met jou wil communiceren, dus zet de marifoon niet enkel aan wanneer je die zelf nodig denkt te hebben. Het communiceren met bruggen en sluizen is, hoewel makkelijk, bijzaak, een marifoon is in eerste instantie bedoeld voor het verkeer tussen schepen onderling zodat andere schepen met jou kunnen praten.

“Varen doe je Samen” heeft deze brochure over communicatie aan boord geschreven: https://varendoejesamen.nl/storage/app/media/downloads/communicatie-op-het-water.pdf.

Wat zegt de wetgever in Nederland

Samenvattend:

Een marifooninstallatie moet van een type zijn dat goedgekeurd is voor de binnenwateren, onafhankelijk van het certificaaat van de bediener. Met Marcom-B moet je op de binnenwateren dus gewoon dezelfde goedgekeurde binnenlandse marifoon hebben.
Wanneer een marifoon aan boord is moet je deze aan hebben staan én luisteren. Ook moet je zenden wanneer nodig.
In geval van communicatie problemen moet de Duitse taal gebruikt worden.
Behoudens uitzonderingen moeten grote schepen twee marifoons aan boord hebben.

Maar lees vooral ook even de echte wetsteksten door.
NB let even goed op waar er gesproken wordt over schip (= alle schepen), groot schip of klein schip.

BPR

BPR Artikel 1.01. Betekenis van enkele uitdrukkingen
(…)
D. Overige begrippen

12. uitluisteren: het via de marifoon luisteren naar gevoerde gesprekken, het beantwoorden van oproepen en voor zover nodig het deelnemen aan de communicatie tussen de verkeersdeelnemers en de verkeersposten, dan wel tussen de verkeersdeelnemers onderling;

BPR Artikel 4.05. Gebruik van en uitrusting met marifoon

1 Een schip mag slechts gebruik maken van een marifoon die in overeenstemming is met de Regionale regeling betreffende de marifoondienst in de binnenvaart. De marifoon mag slechts worden gebruikt overeenkomstig de voorschriften van deze regeling, zoals vermeld in het Handboek voor de marifonie in de binnenvaart.

2 Een schip mag bij gebruik van de kanalen bestemd voor het schip--schip verkeer of de nautische informatie en bij het verbinding hebben met de voor de scheepvaart ingestelde diensten geen mededelingen doen, die niet in dit reglement zijn voorgeschreven of toegelaten dan wel niet zijn toegelaten krachtens de Regionale regeling betreffende de marifoondienst in de binnenvaart.

3 Een varend groot schip moet zijn uitgerust met een marifooninstallatie die geschikt is voor de kanalen voor het schip--schip verkeer en voor de nautische informatie en voor het verbinding hebben met de voor de scheepvaart ingestelde diensten en die goed functioneert. Op de in bijlage 9 vermelde vaarwegen moeten twee marifoons aanwezig zijn.

4 Een varend groot schip moet op de marifoon uitluisteren. Het moet op de voor het schip--schip verkeer dan wel voor de nautische informatie aangewezen kanalen de voor de veiligheid van de scheepvaart noodzakelijke berichten geven.
Op de in bijlage 9 vermelde vaarwegen moet het groot schip op de kanalen voor het schip--schip verkeer en voor de nautische informatie gelijktijdig uitluisteren. Het schip--schip kanaal is kanaal 10, tenzij een ander kanaal als blokkanaal is aangewezen.

(…)

6 De bevoegde autoriteit kan van de verplichting, bedoeld in het eerste en tweede lid, ontheffing verlenen aan schepen die worden ingezet ten behoeve van het redden van mensen.

(…)

8 Het vierde lid, eerste en tweede volzin, is van toepassing op een klein schip dat is uitgerust met een marifoon. Het vierde lid, derde volzin, is van toepassing op een klein schip dat is uitgerust met meer dan één marifoon.

9 In afwijking van het eerste lid, wordt op scheepvaartwegen in beheer bij het Rijk bij communicatieproblemen tussen scheeps- en walstations dan wel tussen scheepsstations onderling de Duitse taal gebruikt. Op de in bijlage 11 genoemde vaarwegen is tevens het gebruik van de Engelse taal toegestaan.

RPR

RPR Artikel 4.05. Marifoon

1 Iedere zich aan boord van een schip of van een drijvende inrichting bevindende marifooninstallatie moet in overeenstemming zijn met de Regionale regeling betreffende de marifoondienst in de binnenvaart en worden gebruikt overeenkomstig de voorschriften van deze regeling. Deze voorschriften worden vermeld in het Handboek voor de marifonie in de binnenvaart.

2 Bij marifoonverbindingen tussen marifooninstallaties aan boord van schepen moet de taal van het land worden gebruikt waarin zich de marifooninstallatie bevindt waarmee het gesprek wordt aangevangen. Ingeval van communicatie problemen moet de Duitse taal worden gebruikt.

3 De kanalen van de marifooninstallatie bestemd voor het openbaar verkeer, het schip–schip verkeer, de nautische informatie en het verkeer tussen schip en havenautoriteiten mogen slechts worden gebruikt voor mededelingen die zijn voorgeschreven of toegelaten in dit reglement, dan wel die krachtens de Regionale regeling betreffende de marifoondienst in de binnenvaart zijn toegelaten.

4 Een motorschip, met uitzondering van een klein schip, mag slechts varen indien het is uitgerust met een marifooninstallatie geschikt voor de kanalen voor het schip - - schip verkeer, de nautische informatie en het verkeer tussen schip en havenautoriteiten die goed functioneert.
Met deze marifooninstallatie moet gelijktijdig op twee kanalen kunnen worden uitgeluisterd.

5 Een varend motorschip, met uitzondering van een klein schip, moet de marifooninstallatie op ontvangst hebben ingeschakeld op het voor het schip - - schip verkeer aangewezen kanaal, tenzij in een bepaald geval bij uitzondering het uitluisteren op een ander kanaal verantwoord is, en moet op de voor het schip - - schip verkeer en voor de nautische informatie aangewezen kanalen de voor de veiligheid van de scheepvaart noodzakelijke inlichtingen geven.
Het moet de kanalen voor het schip - - schip verkeer en voor de nautische informatie gelijktijdig op ontvangst hebben ingeschakeld.

6 Teken B.11 ( bijlage 7) geeft aan dat een schip gebruik moet maken van de marifoon overeenkomstig de voorschriften van de bevoegde autoriteit.

7 De bevoegde autoriteit kan van de verplichting, bedoeld in het derde en vierde lid, ontheffing verlenen, voorzover dit de vaart betreft in gebieden waar geen doorgaande scheepvaart plaatsvindt.

8 Het vierde lid, eerste en tweede volzin, is van toepassing op een klein schip dat is uitgerust met een marifoon. Het vierde lid, derde volzin, is van toepassing op een klein schip dat is uitgerust met meer dan één marifoon.

Ook de twee handboeken voor marifonie (algemeen en regionaal deel) zijn de moeite waard om eens door te lezen. Wanneer je een marifoon hebt moeten deze twee boeken aan boord zijn, eventueel in een digitale versie.

We horen graag van onze lezers via de commentaren, dus laat van je horen, link naar de post, interactie is erg welkom.

Dit blog is onderdeel van een vierluik over voorrang verlenen, onze plek in het vaarwater en samenwerken met andere schepen. Hier de link naar de andere drie:

One to rule them all, ‘Goed zeemanschap op de binnenwateren’
Over voorrang en het blauwe bord op BPR vaarwater, ‘Ook aan stuurboord wal heb ik niet altijd voorrang'
Over het ontmoeten van andere schepen op rivieren ‘Afvarend op de rivieren’

Roeland14 juli 202311 Comments

Ervaringen delen