Varen op de Amsterdamse grachten - deel 2: De marifoon
Alle rondvaartboten hebben twee marifoons; de ene altijd op kanaal 10, en de andere op een tweede relevant kanaal: meestal op 4, soms op 69, heel soms op 60 en slechts bij hoge uitzondering op 3.
Zoals op alle vaarwateren met beroepsvaart, wordt ook in Amsterdam de marifoon veel gebruikt. Echter is Amsterdam een beetje een speciaal geval apart; we doen het hier niet helemaal volgens de regeltjes. En dan kan het als 'buitenstaander' best lastig zijn om je daar tussen te voegen!
Binnen Amsterdam wordt gecommuniceerd op kanaal 10. Dit kanaal hebben we altijd aan staan (fouten daargelaten). Op het IJ gebruik je op het stuk bij het Centraal Station kanaal 4; dit is het blokkanaal van de Havendienst Amsterdam, de verkeersbegeleiding. Communicatie gaat hier dus in principe via de verkeerspost. Vaar je richting de Oranjesluizen, dan ga je al vrij snel over op kanaal 60, Sector Schellingwoude. Richting Noordzeekanaal ga je tussen de Westhaven en de Amerikahaven over op kanaal 3, met wederom een eigen verkeerspost. Ten slotte nog van belang is kanaal 69; op dit kanaal wordt op de Nieuwe Herengracht, Amstel en Kostverlorenvaart met de bruggen gecommuniceerd. Zelf heb ik met m'n rondvaartboot nooit een brugopening nodig, maar ik heb dit kanaal wel altijd bij staan als ik op de Nieuwe Herengracht vaar; zo kan ik horen of er verderop binnenvaart zit, en kan ik daar alvast rekening mee houden.
Op het IJ en Noordzeekanaal gaat de communicatie zoals normaal en hoe het officieel hoort. Maar dan ga je Amsterdam zelf in.
De rondvaart meldt wat ze op het punt staan te gaan doen. Dit in een bericht met de volgende vorm: naam boot - van - naar (- richting). Een voorbeeld: "Fentener, leidse-heren-bocht". Dit betekent dus dat de boot genaamd Fentener nu op de Leidsegracht is, en zometeen de Herengracht op draait in de richting van de Gouden Bocht. Wat heel veel gebeurt is dat de richting weggelaten wordt; hierdoor wordt het lastiger om te anticiperen. Hier volgt dan ook vaak een tegenbericht op met de vraag "waarheen?". Ook wordt vaak de naam van de boot weggelaten; heel irritant want daardoor weet je niet wie je aan moet roepen als je meer informatie nodig hebt of iets anders wil communiceren.
De melding wordt over het algemeen pas vlak vantevoren gedaan, op het moment dat je nog wel actie kan ondernemen als er een tegenbericht komt dat er een ander eerst gaat, maar wel zó kort vantevoren dat de situatie in die korte tijd niet zal veranderen. Je kunt er dus vanuit gaan dat als je zo'n melding hoort, er over maximaal een halve minuut ook daadwerkelijk een rondvaartboot daar tevoorschijn komt. Vaak minder dan een halve minuut. Als hij jou in gevaar zou brengen daardoor, geef dan ook direct een tegenbericht: "moment, de Mozart komt nu door" of "even wachten, de Beethoven zit al op de kruising". Maar wat je ook veel hoort: "ga maar, de Koningin Maxima wacht wel even" en "pas op, er komt een sloep voor langs". Met andere woorden, we letten ook voor elkaar een beetje op; het wordt altijd gewaardeerd als je daar aan meedoet. Zo kijken we ook altijd even rond als we op een kruising zitten en er vaart een andere rondvaartboot achter ons of in de buurt (of andere boot waarvan we weten dat die een marifoon heeft!), en laten we het weten als er iets aan gaat komen waar de ander waarschijnlijk mee te maken krijgt. Je mag hier als pleziervaart met marifoon uiteraard aan meedoen, graag zelfs! Zo wordt het voor iedereen weer een stukje veiliger.
Uiteraard zijn er ook collega's die zich kenmerken door hun stilte. Ook komt het vooral onder de rondvaartsloepen voor dat ze de marifoon zacht hebben staan (anders komt het continu door hun gidsverhaal heen) of dat ze het gewoon niet goed horen door omgevingsgeluid. En het meest irritante: de spreeksleutel wil op sommige boten nog wel eens blijven hangen. Dan heb je constante ruis op de marifoon, en sommige berichten komen er niet doorheen waardoor je ze dus mist. Als dit gebeurt, wees dan dus extra voorzichtig.
Niet het meest uitgebreide kaartje, maar het geeft wel een paar belangrijke punten aan. Kanaal 77 zouden we met z'n allen veel meer moeten gebruiken, maar dat is weer een hele andere discussie!
BELANGRIJK! In de legenda heb ik 60 en 4 omgedraaid; dit is een oude versie van het kaartje, ik heb helaas de verkeerde bijgevoegd. Als je deze in de praktijk gebruikt dus even aanpassen!
Dan ten slotte nog een niet onbelangrijk punt... de locatienamen die we gebruiken. Die verwijzen veelal naar de naam van de gracht of iets wat daar naast staat... of heeft gestaan. Vooral dat laatste maakt het lastig om als lokale leek mee te doen met het marifoonverkeer. Je kunt nog zo goed luisteren, maar als je niet weet wat er bedoeld wordt heb je er nog niks aan. Dit is, zonder meer, een probleem; één zonder makkelijke oplossing. Als je regelmatig in Amsterdam wil varen en je hebt een marifoon aan boord, kan ik de marifoonkaart van Vaarplezier aanraden; hier staan alle gebruikelijke punten op vermeld, precies hoe ze gemeld worden. Ik probeer hier geen reclame te maken, maar zij hebben de enige kaart van deze soort die ik ken, dus in het kader van veiligheid noem ik ze toch even. Bij de foto's zit een kaartje wat ik tijdens mijn opleiding tot rondvaartschipper zelf gemaakt heb; deze is echter lang niet zo uitgebreid en compleet als die van Vaarplerzier.
Nathalie van Basten Batenburg