Varen op de Amsterdamse grachten - deel 1: Wat kom je tegen?
Een rondvaartboot van het Amsterdamse Grachtentype, maar wel een redelijk moderne. Deze specifieke boot (de Dr. Albert Heijn) is 21,80 meter lang (één van de langere rondvaartboten) en kenmerkt zich door de hele vierkante vorm van de kap. Die zorgt er voor dat je in boogbruggen heel weinig ruimte over hebt tussen kap en brug.
In het kader van 'varen doe je samen' en het delen van kennis leek het me leuk en interessant om eens een heel ander perspectief te laten zien, namelijk dat van de Amsterdamse rondvaartschipper. Daarom leek het me wel leuk om een serie berichten te schrijven over het varen op de Amsterdamse grachten; de berichten zal ik de komende tijd één voor één delen. Het is immers hartstikke leuk varen op de grachten en ik kan het iedereen aanraden om eens te doen!
Ik beantwoord graag vragen, en deel vooral je eigen ervaringen op de grachten!
Allereest even een kleine introductie van mezelf. Mijn ouders zijn de schippers van De Spits Veronica, bij velen van jullie wel bekend van hun blog Varen op de Spits Veronica. Ik ben in 2018 als leerling schipper begonnen bij Stromma Amsterdam, één van de grote rondvaartrederijen van Amsterdam. Na een jaar van intensieve opleiding (hierover in een later bericht meer) vaar ik inmiddels als zelfstandig rondvaartschipper door de grachten. In de rondvaartwereld kom ik dus ook eigenlijk nog maar net kijken; nog meer dan genoeg te leren dus! Maar ondertussen vaar ik 5 dagen per week beroepsmatig door de grachten, luister ik naar wat mijn meer ervaren collega's te zeggen hebben, en probeer ik actief mijn eigen kennis te vergroten. En wat ik geleerd heb wil ik nu dus met jullie delen!
Ik begin vandaag met een overzicht van de verschillende vaarweggebruikers en wat ze kenmerkt. Denk er wel aan dat ik hier veel in generalisaties spreek; uiteraard zitten er in elke groep wel mensen die het uitstekend doen en mensen die nog wat verbeteringen voor de boeg hebben!
Op een gemiddelde zomerse dag in en om Amsterdam kom je letterlijk alles tegen. Rondvaartboten en -sloepen, privéboten, huurjachten, de 'onbemande rondvaart' (kleine bootjes die voor een paar uur gehuurd worden zonder enige instructie of kennis), sleep/duwboten met werkpontons, waterfietsen, kano's, andere op spierkracht voortbewogen vaartuigen... op onder andere de Amstel reguliere binnenvaart, en op het IJ zelfs zeevaart (nu door de coronacrisis en het gemeentelijk beleid helaas een stuk minder) en natuurlijk de veerdiensten.
Kortom, een geweldige mix van beroepsvaart en pleziervaart! Met een grote variatie aan kennisniveaus, wat hier en daar uiteraard tot de nodige confrontaties leidt.
Het IJ en de binnenvaart wil ik in volgende berichten verder uitlichten. Nu houd ik het even bij de rest, die je allemaal in de grachten zelf kan tegenkomen.
De rondvaart heeft heel veel kennis van de grachten; we varen hier immers dagelijks 8 tot 10 uur lang voor ons beroep. We kennen de grachten als geen ander. Tegelijkertijd kan dit vooral tegen het einde van onze dienst leiden tot slordigheden. Dan zijn we moe van de lange dag, met de laatste ronde bezig en willen we vooral zo snel mogelijk klaar zijn en naar huis. Dit begint rond 3 uur 's middags; de schippers die 's ochtends heel vroeg zijn begonnen lopen dan tegen het einde van hun shift. Op deze momenten hoor je via de marifoon wat meer gescheld en irritatie dan anders, vinden de meeste snelheidsovertredingen plaats, en gebeuren de meeste (bijna-)botsingen.
Een voorbeeld van een onbemande rondvaart. Er zijn veel meer verhuurbedrijven dan alleen deze specifieke, maar het ging me wat te ver om van elke een foto te plaatsen!
De 'onbemande rondvaart', oftewel de kleine huurbootjes die zonder enige instructie meegegeven worden... dit zijn verreweg de gevaarlijkste vaarweggebruikers. Over het algemeen weten ze echt helemaal niets over varen. Hierdoor zijn ze heel onvoorspelbaar; je kunt heel slecht inschatten wat ze gaan doen. Helemaal als er een grote rondvaartboot schijnbaar recht op ze af komt, raken ze in paniek. De een gaat hier gekke dingen van doen, de ander bevriest als het ware en doet helemaal niks. Je kan het ze allemaal niet kwalijk nemen, maar je moet er des te meer rekening mee houden. De grootste fout die je hier zelf kan maken is er van uit gaan dat ze logisch reageren. De kans dat ze doen wat je verwacht en wat logisch is, is even groot als de kans dat ze iets heel anders doen.
In en om de grachten zijn altijd werkzaamheden aan de gang, en dit leidt tot het nodige bouwverkeer. Dit meestal in de vorm van sleep/duwbootjes met een werkponton. Over het algemeen zal deze groep zijn voorrang op het water heel vaak nemen ten opzichte van niet-beroepsvaart; het komt zelden voor dat ze je voor laten bij een brug of kruising tenzij dit echt veiliger is. Ze zijn nu eenmaal minder goed manouvreerbaar in de smalle grachten, krappe bochten en nauwe bruggen, dus ik snap het ook wel. Houd hier goed rekening mee. Geef ze de ruimte en de tijd, dan heb je van deze groep helemaal geen last.
Zoveel waterfietsen tegelijk komt weinig voor. Maar je ziet hier wel heel mooi dat ze zich niet bepaald aan stuurboord van het vaarwater houden.
Waterfietsen! Ook deze groep krijgt zeer weinig instructie mee, afgezien van de route die ze kunnen nemen en een blad met tips. Dit blad met tips wordt natuurlijk zeer weinig gelezen. Toch zijn ze minder gevaarlijk dan de onbemande rondvaart; ze hebben veel minder snelheid. Ze zitten vooral veel in de weg. Verder hebben ze niet voor niks een dikke rubberen rand... er is geen baksteen te vinden in de grachten die niet al van dichtbij bekeken is door een waterfietser, zo vaak zetten ze zichzelf tegen de muur.
De groep privéboten kenmerkt zich maar door één ding: ze zijn er allemaal voor hun plezier. Meer valt er eigenlijk niet over te zeggen... het is zó'n uiteenlopende groep met een gigantisch breed scala aan kennis en kunde, daar kun je geen generalisaties over maken (hoe zeer we dat als beroepsschippers soms ook proberen).
Met zo veel verschillende types vaarweggebruikers zijn de regels uiteraard belangrijk... maar in de praktijk is goed zeemanschap het allerbelangrijkste in dit alles. Gebruik je eigen inzicht om een situatie tot een veilige afloop te brengen; blijf niet hangen in de fijnere regeltjes van het BPR. Als een rondvaartboot je voor laat bij een brug of kruising heb je gewoon voorrang, ondanks dat die rondvaartboot groot schip is en jij klein schip. Neem die voorrang, zwaai vriendelijk in het voorbijgaan, en geniet van je dag op de grachten!
Nathalie van Basten Batenburg